Begin maart publiceerde onafhankelijk onderzoeksbureau Thaesis hun rapport 'Leermiddelen: van bijzaak naar sleutel tot succes'. Thaesis schrijft over onderwijskwaliteit, digitalisering, het onbenutte potentieel van leermiddelen en 'hoe bewust aanbesteden van leermiddelen de sleutel tot onderwijssucces is'.

Bewust aanbesteden zou bijdragen aan meer evenwichtige verhoudingen in de keten. 'Allereerst is er bewustzijn vereist bij scholen over de mogelijkheden die er zijn bij aanbesteden. Door een bewuste en onderbouwde keuze voor de benodigde leermiddelen te maken, wordt het instrument aanbesteden in bedrijfseconomische zin effectief ingezet', schrijft Thaesis.

De afgelopen jaren zijn er twee soorten aanbestedingen. SIVON heeft het over een aanbesteding 'all-in-one' of een aanbesteding 'per lesmethode'. 'Voor de aanbesteding all-in-one is VanDijk de winnaar geworden. De aanbesteding per lesmethode is gegund aan Malmberg, Noordhoff, ThiemeMeulenhoff, Osinga de Jong BV, en VanDijk.'

‍De aanbesteding per lesmethode staat ook wel bekend als de 'LiFo' aanbesteding. Het Onderwijskantoor legt uit: 'Het LIFO-concept bestaat uit een digitale licentie eventueel aangevuld met folio van een lesmethode waarbij het laatstgenoemde verbruiksmateriaal betreft voor eenjarig gebruik. Bij het vormgeven van de LIFO-aanbestedingen is ervoor gekozen om elke lesmethode en fijndistributie in separate percelen aan te besteden. Vorenstaande leidt ertoe dat de rol van de traditionele spelers op de leermiddelenmarkt aanzienlijk wijzigt.'

‍Onduidelijk is, hoe een LIFO-aanbesteding of een aanbesteding per lesmethode, zorgt voor onderwijssucces. Feit is, dat de drie grote educatieve uitgeverijen momenteel alleen nog LIFO-producten op de markt brengen. Leerlingen hebben een laptop of tablet nodig om deze leermiddelen te kunnen gebruiken. Docenten en leerlingen moeten digitaal gaan werken. Is digitalisering dan nog een hulpmiddel of een doel op zich?

Terecht stelt onderzoeksbureau Thaesis dat docenten een grote invloed uitoefenen op de kwaliteit van onderwijs. Vreemd genoeg trekt het bureau vervolgens de conclusie dat digitalisering onderwijsbestuurders in staat stelt om direct invloed te hebben op de vorm en inhoud van leermiddelen en daardoor beter te sturen op de relatie tussen leermiddelen en onderwijskwaliteit. Thaesis noemt drie verbeterrichtingen: aanbesteden in percelen (lees: LiFo), geaggregeerd aanbesteden (lees: gezamenlijk aanbesteden via SIVON) en het flexibiliseren van de inkoopfunctie (lees: vaker aanbesteden dan eens in de vier tot zes jaar).

Volgens Thaesis draagt 'bewust aanbesteden' bij aan meer evenwichtige verhoudingen in de keten, waarin marktmacht evenredig is verdeeld tussen aanbieders en afnemers van leermiddelen. Dat zou kunnen. Maar wat het onderzoeksbureau niet vertelt, is hoe het onderwijs hier beter van wordt? Bewust aanbesteden als de sleutel tot succes. Maar wiens succes eigenlijk?