Mijn kinderen van 3 en 6 zitten het liefst de hele dag 'op een schermpje'. En eerlijk is eerlijk, als thuiswerkende vader geef ik niet altijd het goede voorbeeld. Maar is het wel zo verstandig om onze kinderen steeds meer digitaal lesmateriaal aan te bieden?
De trend in het voortgezet onderwijs de laatste jaren is een verregaande digitalisering van lesmethoden. En toch voorspel ik dat het papieren tekstboek de komende vijf jaar een comeback gaat maken. Een revival van het folio leerboek waar je niet in mag schrijven. De rentree van het handboek dat je vast kunt houden en waar je doorheen kunt bladeren. Noem het wensdenken of een zichzelf vervullende profetie. Ik zie een toekomst waarbij we weer massaal naar de bibliotheek gaan om een nieuw leesboek uit te zoeken. Een toekomst waarbij brugklassers weer met boekentassen mogen sjouwen. En een toekomst waarbij een balans wordt gevonden tussen digitaal en papier.
Ben ik dan tegen digitalisering? Nee, absoluut niet. Afgelopen week was mijn avatar aanwezig bij de online beurs van Onderwijs met ICT via GoMeet. In de virtuele wereld kon ik met een druk op de 'F3' toets, mijn gastheer een hand geven. En de keynote speaker was helemaal in de Verenigde Staten opgestaan en ingelogd om ons in 'The Netherlands' toe te spreken. Tegelijkertijd liep in het merendeel van de workshops en presentaties de techniek vast en hoorde ik professionals verzuchtend vragen of we nu wel het juiste scherm konden zien. Twee jaar terug liep ik op de BETT in London als onderdeel van een studiereis en de afgelopen jaren bezocht ik diverse congressen, evenementen en bijeenkomsten waar technologie te vaak als doel op zich leek te worden gezien.
Als bouwkundig ingenieur heb ik aan de Technische Universiteit Eindhoven geleerd tot welke grootse prestaties mensen in staat zijn met dank aan technologie. Anderzijds is het nog altijd kosten effectiever en kwalitatief superieur om een muur te metselen dan om een wand 3D te printen. En onderhoud aan complexe technische installaties is en blijft mensenwerk. Technologie is prachtig, maar niet zaligmakend.
Zoals met alles in het leven gaat het om de balans. Innoveer, maar digitaliseer met mate. Ik pleit voor een evenwichtige leermiddelenmix, waarbij we per type leerling, per onderwijssoort en per vakgebied bewuste keuzes maken. Keuzes die leiden tot een leermiddelenmix die aansluit bij onze visie op onderwijs en hoe kinderen leren. Dat is niet louter digitaal. Een rijke leeromgeving beperkt zich niet tot een digitaal platform. Gepersonaliseerd leren kan niet worden gereduceerd tot een algoritme. Adaptief lesmateriaal is niet hetzelfde als maatwerk.
Wat is er nodig om die toekomstige leermiddelenmix met een combinatie van folio en digitaal vorm te kunnen geven? Het antwoord is eenvoudig, maar niet simpel: meer geld naar het onderwijs. Tien jaar geleden kocht je voor €60 een tekstboek, dat je in vier jaar afschreef en elk jaar een werkboek van €10. Totale kosten per vak, per leerling, per jaar: €25. Anno 2021 ben je voor een 'blended' lesmethode al snel €35 tot €45 per leerling kwijt. De consumentenprijzen bij educatieve uitgeverijen en distributeurs zijn het afgelopen decennium jaarlijks flink gestegen. De bekostiging vanuit de Rijksoverheid ligt echter al sinds de invoering van de Wet Gratis Schoolboeken (WGS, 2007) op het zelfde niveau, circa €300 per leerling per jaar. Tijd voor een wetswijziging en een forse investering in het onderwijs. Ik stel voor: de 'Wet Innovatieve Leermiddelen', met een budget van €450 per leerling per jaar. Want waar een WIL is, is een weg, toch?
